TAŞLICALI YAHYA DİVANI-Aks-i müjgân ile ey dil-ber-i şîrîn-harekât

 

 TAŞLICALI YAHYA DİVANI

BEYİTLER

1
Aks-i müjgân ile ey dil-ber-i şîrîn-harekât

 Sanurum
ruhlarun i`râb konulmuş âyât

 2 Kuvvet-i
kalb olur ey mâh güler yüz senden

 Yohsa
hiç sana mukâbil mi olurdı mir`ât

 3
Zevkdür lâzım olan ni`met içinde olana

 N’idügin
lezzet-i şekker ne bilür çûb-i nebât

 4
Göz mi açdurdı bize cevr ü cefâ-yı eyyâm

 Fikr-i
bî-hâsıl-ı dünyâyla geçdi evkât

 5
Herkese nutk-ı revân-bahş virilmez Yahyâ

 Himmet-i
Hızr gerek kim buluna âb-ı hay

ŞERHLERİ-TAHLİLLERİ

1) Ey tatlı tatlı
edalı sevgili, sanırım kirpiklerinin yansıması ile

Yanakların i rab konulmuş ayet
gibidir.

Tahlil:Şair, sevgilinin kirpiklerini
Rüstem’in oklarına benzetir. Bu bakımdan kirpiğin can alıcı bir özelliği olduğu
açıkça görülür. Aşığın gönlünü paramparça doğrar.

Kirpik
oklarını aşığın üzerine salar. Kirpikler göz kapaklarına saf saf dizilirler.
Saç ve kaş gibi karadırlar. Aşık kirpiğin saldığı oklara hedef olmak ister.
Kirpik yerine göre kılıç veya hançer olabilir. Öldüren niteliği ön plana çıkartılmıştır.
Aşığı yaralar öldürür. Acı çektirir. Sevgilinin en güçlü silahı olarak ifade
edilir.

Fe`ilâtün      /fe`ilâtün     /fe`ilâtün     /fe`ilün

+       +  - 
-  /    +    
+  -  -  /
+     + 
-  -  /  +  +  -

Nida,teşbih,Hüsnü
tahalil

 

2) Kalbin mutluluk
kuvveti senden olur ey ay yüzlü

Yoksa sana
hiç karşılık olurmuydu ayna

Tahlil: Sevgili gökyüzündeki parlak aydır.
Aşık da ona sesini duyurmak için feryat ve figan eder. Böylece aşığın ahı
göklere çıkar. evgilinin yüzü şekil ve parlaklık olarak aya benzetilmiştir.
Yüz, bir güzellik simgesidir, aya bu nedenle benzetilir. Şair sevgilinin
güzelliğini seçilmiş olarak addeder. Aşık sevgilinin yüzünü bir aynada görür ve
adeta bir ay görmüş gibi düşünür.

Fe`ilâtün      /fe`ilâtün     /fe`ilâtün     /fe`ilün

+       + 
-  -  /   
+     +  - 
-  / +     + 
-  -  / 
+  +  -

Nida,Teşbih,İstiare

 

3) Yolluk
içinde olana lazım olan zevkdir

Ne  bitki ağacının şekerinin lezzetini nede ettiğini
bilir.

Tahlil:Bolluklar içinde olan sürekli zevk
lazımdır.Bolluk  sevgili manasında yani
sevgilisinin yanında olan mutluluk,bolluk içindedir.Bu mutluluk sevgili için
bir zevktir.Bolluk içinde olan Şekkerin tadını bilemez.Yani sevgilisinin
yanındanolan aşk uğruna çekilen acıyıda,tatlıyıda bilmez.Aşk acısı ,hasretinin
güzel bir lezzet olduğunu ama bu acıyı 
sevgilisinden ayrı kalan bu tadı bilir.

Fe`ilâtün      /fe`ilâtün     /fe`ilâtün     /fe`ilün

+       + 
-  -  /   
+     +  - 
-  / +     + 
-  -  / 
+  +  -

İstiare,İştikak

 

 

4) Eziyet
günler çekmekten gözmü açtırdı bize 

Sonuç
olarak  fikiriyle dünyayla geçti vakitler

Tahlil:Sevgilinin gözleri aşığı etkileyen
bir özelliğe sahiptir. Sevgilinin güzelliğini içerisinde taşıyan, hatta
sevgilinin tüm güzelliğini içinde taşıyan en önemli organ sevgilinin
gözleridir.Sevgilinin yolunda çektiği acılar yüzünden tüm her şeyden uzak olur
ve hiçbir şeyi göremez uzak durur,ve sevgilisinin acısıyla hiçbir şey
yapamadığı için vakti dünya işleri ile zamanı geçer.

Fe`ilâtün      /fe`ilâtün     /fe`ilâtün     /fe`ilün

+       + 
-  -  /   
+     +  - 
-  / +     + 
-  -  / 
+  +  -

Mecaz-ı mürsel,Kinaye

 

5. Kelamı herkese
can bağışlanma verilmez Yahya

Hızır
yardımı gerek kim  bulmuş ebedi hayat
suyu

Tahlil:Herkese şefkat merhamet
verilmediğini,şair burda ağırlıklı olarak sevgilinin dudağından
bahseder.Sevgiliye varmak onun dudaklarını görebilmek i.in ancak Hızır
gerekir.Sevgilinin dudaklarını hastalıktan kurtaracak bir ilaç olarak ele alır.
Çünkü aşığın hastalığına tek derman sevgilidedir. O da sevgilinin dudaklarıdır.
Yahya dudağı sadece bir ilaç olarak görür.

Fe`ilâtün      /fe`ilâtün     /fe`ilâtün     /fe`ilün

+       + 
-  -  /   
+     +  - 
-  / +     + 
-  -  / 
+  +  -

İstiare,Kinaye,İstifham,Telmih